Ik schaam me dat ik niet heb gehandeld. Waar kan ik terecht?
“Ik zie hoe de patiënt boos op mijn collega afstormt en hem een klap geeft. Ik sta aan de grond genageld, verstijfd van angst. Mijn collega redt zichzelf uit de situatie en ik, ik kom langzaam bij zinnen en besef me dat ik niets heb gedaan.”
Een groepsleider van de crisisafdeling vertelt me hoeveel last ze ervan heeft dat ze niet heeft kunnen handelen terwijl haar collega werd mishandeld. Ze schaamt zich dat ze bevroor en niet heeft kunnen doen wat ze had willen doen, namelijk haar collega helpen en de patiënt de-escaleren. Ze heeft het gevoel dat haar collega’s het haar ook kwalijk nemen, al spreken zij dit niet zo naar haar uit.
Geweld komt in de (forensische) psychiatrische zorg regelmatig voor. Een onderzoek (2021) van het ministerie van volksgezondheid stelt dat 75% van de zorgverleners in zijn loopbaan te maken krijgt met geweld. Dit kan in verschillende vormen zijn, verbaal of fysiek. Na een incident is er doorgaans zorg voor het slachtoffer en vaak ook oog voor de dader. Maar is er ook oog voor die collega die daar wel was, maar aan de grond genageld stond? Hoewel minder zichtbaar, is zij ook onderdeel geworden van het incident en kan net als het slachtoffer last ervaren.
Het gevoel van falen
Als een dergelijk voorval zoals mijn collega meemaakte niet wordt besproken kan het gevoel van falen zich verder ontwikkelen en steeds grotere invloed hebben op het welzijn. Zie je wel, ik kan dit niet. Ik ben niet geschikt voor dit werk. De zorgverlener kan angstig worden; wat als het de volgende keer weer niet lukt om te handelen en er in haar bijzijn slachtoffers vallen. Het is zowel voor de betrokken hulpverlener als de collega’s van de hulpverlener belangrijk dat de situatie kan worden besproken binnen het team en/of met de leidinggevende. Dit om te kijken wat er gebeurde en waarom het in deze situatie niet lukte om te handelen. Om ervan te leren en te kijken waar eventueel extra toerusting nodig is. Het vertrouwen op elkaar te kunnen bouwen is misschien wel afgenomen? Om dit te kunnen bespreken is een veilige werksfeer in een team of in relatie met de leidinggevende van groot belang. De werknemer zal haar gevoelens van falen waarschijnlijk niet bespreken als ze het idee heeft ervoor gestraft te worden. Als er voldoende veiligheid binnen een team is om fouten te mogen maken, is de kans groot dat ze het wel bespreekbaar maakt. Maar soms lukt dit niet meteen en is het fijn om eerst met een onafhankelijk iemand te praten. Dit kan zijn met een vertrouwenspersoon, of bijvoorbeeld met iemand van het BOT.
Bedrijfs Opvang Team
Het BOT (Bedrijfs Opvang Team) is een team voor en door medewerkers van de organisatie. Deze medewerkers zijn getraind om te helpen bij de verwerking of ondersteuning na een ingrijpende gebeurtenis op de werkvloer. Het contact is laagdrempelig, vertrouwelijk en zonder waardeoordeel. Het BOT is er voor iedereen die betrokken is geweest bij een ingrijpende gebeurtenis, ook als dat betekent dat je niet ‘vooraan’ hebt gestaan. Ook als er niet (helemaal) goed is gehandeld door de medewerker waardoor het incident heeft kunnen gebeuren is dat voor het BOT geen bezwaar.
In onze organisatie (Forensische psychiatrie) is het BOT sinds 2020 operationeel en raakt steeds meer geïntegreerd. Sinds kort is in het protocol van het afhandelen van incidenten opgenomen dat de leidinggevende alle bij het incident betrokken medewerkers attendeert op het BOT, ook als zij niet zelf slachtoffer zijn geweest. Het is aan de medewerker of hij er gebruik van maakt.
Uiteraard heeft het prioriteit om als zorginstelling een duidelijk veiligheidsbeleid te hebben om de hoeveelheid incidenten tot het minimum te beperken, maar helemaal voorkomen zal niet lukken. Omdat er agressie kan voorkomen is het van groot belang om te zorgen voor goede opvang en nazorg, voor directe slachtoffers, maar ook de wat minder zichtbare ‘slachtoffers’. Dit om uitval van medewerkers zoveel mogelijk te voorkomen. Ook moet het voor alle medewerkers duidelijk zijn waar ze terecht kunnen.
Het BOT heeft mijn collega geholpen in het bespreekbaar maken van haar gevoelens met haar team en leidinggevende. Haar leidinggevende heeft haar op zijn beurt geholpen met het oppakken van coaching en het volgen van diverse trainingen. Bijvoorbeeld een agressietraining en persoonlijke effectiviteit & mentale weerbaarheid.
Auteur: Leonie
Redactie: Mark van Dieren, Ruben Assmann
Bekijk ook onze Opleiding Bedrijfsopvangteam (BOT) en onze trainingen Opvang en Nazorg bij schokkende gebeurtenissen en Opvang en Nazorg voor leidinggevenden.
